Arianne Bouman: Prenatale zorg in de eerste 3 maanden van de zwangerschap |
| Op die ene warme dag, de dag dat je vrouw-zijn juist weer bevestigd zal worden, blijft je menstruatie uit. Wat dan? En wat in die drie maanden daarna – wanneer je kindje zich steeds verder aan het ontwikkelen is? In Noord-Ghana bezoekt 70% van de vrouwen in deze eerste drie maanden van de zwangerschap géén prenatale zorg. Waarom is dat? En wat maakt dat de overige 30% van de vrouwen dit wel doen? Ik heb me in ons gezamenlijke onderzoek in het Gushegu-district vooral bezig gehouden om een antwoord te vinden op bovenstaande vraag. |
Maar laat ik eerst beginnen bij het begin. Met een bezoekersgetal van 30% voor prenatale zorg ben ik niet, en is niemand tevreden. In de medische wereld worden wij hier zelfs wat angstig van. Zeker wanneer deze lage getallen samengaan met de hoge getallen van de moeder- en kindersterfte, zoals deze in het Gushegu district zijn.
Deze sterfte moet omlaag. Gedeeltelijk zal dit kunnen gebeuren door vroeg in de zwangerschap de gezondheid van moeder te optimaliseren. Een gezonde moeder kan immers geen ziektes overdragen aan de baby. Helaas zijn er in het Gushegu-district evenveel gezonde als ongezonde zwangere vrouwen op het moment dat hun jonge embryo de allerbelangrijkste fase van de zwangerschap doormaakt.
Veel ziekten van de moeders zijn te behandelen, waarmee overdracht naar het kind is te voorkomen. Zo zijn er ijzertabletten voor bloedarmoede, goede voeding en vitamines in het geval van ondervoeding en is effectieve behandeling voor malaria aanwezig.
Met ons nuchtere Nederlandse verstand lijkt het zo voor de hand liggend: gewoon een bezoekje aan de verloskundige om je na te laten kijken. De enige reden gehoorde reden om in Nederland je bezoek uit te stellen, kan zijn: ‘geen tijd’. In Ghana ligt dit echter wel wat complexer.
Dagen heb ik onder bomen doorgebracht, pratend met zwangere vrouwen en jonge moeders (met kinderen <2 jaar). Zittend op een islamitische gebedsmat met kippengescharrel op de achtergrond, stelde ik ze vragen over hun bezoek aan de prenatale zorg: ‘Waarom wel? Waarom niet? Waarom? Hoezo?’ En dat was dan wel bijna alles van mijn kant, de rest van de tijd waren de vrouwen aan het woord terwijl ik ze aanmoedigde te praten. Na alle opgenomen gesprekken uitgetypt te hebben, was het tijd voor mij alle barrières en elke stimuli om prenatale zorg te bezoeken vast te leggen. De gehoorde redenen heb ik onderverdeeld in drie hoofdthema’s:
– De beslissing om zorg te zoeken
– het bereiken van zorg
– het ontvangen van adequate zorg
De beslissing om zorg te zoeken
Wanneer beslis jij om tijdens de zwangerschap naar de prenatale zorg te gaan? Vrouwen in Nederland zullen zeggen: ‘Wanneer ik weet dat ik zwanger ben’. Precies daar ligt in Ghana het eerste probleem, niet elke vrouw weet van haar zwangerschap af. Daarnaast is haar echtgenoot de man van beslissingen, hij staat boven de vrouw en moet de beslissing maken naar de prenatale zorg te gaan. Wanneer hij niet zeker is van zijns vrouw zwangerschap, geen tijd heeft, op het land wil werken, geen geld heeft, of gewoon geen zin heeft, zal ook zij thuisblijven. Zelf kan ze ook beslissen om thuis te blijven, bijvoorbeeld wanneer er nog veel werk te doen is in het huis, of wanneer er (soms heel veel) andere kinderen zijn waar ze de zorg voor heeft.
Wist je dat het ongeluk brengt aan anderen te vertellen dat je zwanger bent? Boze geesten en het kwade kunnen de foetus in hun greep nemen. Beter is dat anderen je zwangerschap zelf zien wanneer je buik bol gaat staan, dan zullen de boze geesten geen kwaad doen.– Geen gekke gedachten, na een aantal maanden is inderdaad de meest kritieke periode voor de foetus voorbij. Echter, de gedachten dat het kwaad je baby wat aandoet en dat er een aandoening speelt waarvoor bescherming door een behandeling bestaat, staan lijnrecht tegenover elkaar.
Mensen in Ghana leven in gemeenschappen, ver vér van het individualistische. Kun jij je voorstellen dat het moeilijk is de prenatale zorg te bezoeken zonder dat anderen mogen weten waar je naartoe gaat (omdat ze niet van je zwangerschap mogen weten)? Laat staan dat je je moet verantwoorden voor al het geld dat opeens uit de gedeelde familiepot is verdwenen.
Om langs te gaan bij de, in het dorp wonende, ‘traditional healer’ is veel goedkoper, dichterbij en sneller. Daarnaast begrijpt hij ook nog de angst voor het kwaad en grijpt hij hierop in. Dat lijken veel voordelen boven de reguliere medische prenatale zorg, hierdoor spreekt een bezoek aan hem veel vrouwen aan. Helaas is bij hem vaak geen medische kennis aanwezig.
| Het bereiken van zorg Mannen die besluiten dat hun vrouw naar de prenatale zorg moet gaan, kunnen onderweg allerlei obstakels tegenkomen. Soms letterlijk, een boom op de weg, of in het regenseizoen een stromende rivier. Een andere keer is er geen transport voorhanden, de motorbike is kapot of bevat net even geen brandstof meer. Geld kan een gebrek zijn om dit aan te schaffen, maar zonder geld kan je ook niet met anderen meerijden naar het ziekenhuis. Wanneer je lange tijd weg bent om naar het ziekenhuis te gaan, betekent dit deze tijd geen financiële opbrengsten. Bij thuiskomst kan men ook vaak niet meteen beginnen te werken vanwege vermoeidheid na een lang bezoek aan prenatale zorg, het vergt heel wat energie. |
| Het ontvangen van adequate zorg Wanneer de moedige, wijze stap gezet is om prenatale zorg te bezoeken, wil je ook waar krijgen voor je tijd en geld. Regelmatig gebeurt het echter dat de zwangere vrouwen met een domper naar huis worden gestuurd. Het personeel was niet aanwezig in het ziekenhuis, medicijnen waren er niet en/of er was geen zwangerschapstest. De prenatale zorg kon dus niet geleverd worden. Fulani, de stam van de schaapherders, ondervinden nog wat andere hindernissen. Zij worden als weinig gerespecteerde stam vaak aan de kant gezet in de ziekenhuizen. Soms vanwege hun afkomst, een andere keer vanwege hun analfabetisme of hun -voor ziekenhuispersoneel- onbegrijpbare taal. De moed zakt hen al in de schoenen als ze er alleen maar over nadenken naar prenatale zorg te moeten gaan. |
| Natuurlijk willen ook Ghanese vrouwen het allerbeste voor hun kindje. Zij willen wel naar de prenatale zorg wanneer de omstandigheden dit toelaten. Maar wanneer ik al de bovenstaande -echt genoemde- barrières zo bij elkaar zie staan, lijkt het alsof stimuli om prenatale zorg te bezoeken niet bestaan. Gelukkig is er goed nieuws, elke barrière kan omgekeerd worden in een stimuli. Wanneer kennis, geld, transport en adequate medische zorg voorhanden zijn, zullen er al veel barrières uit de weg geholpen zijn; vrouwen zullen dan de prenatale zorg bezoeken en hun foetus zal bescherming ontvangen. |
Arianne Bouman
